Stan hydromorfologiczny rzek i jezior monitorowanych przez IMGW-PIB

IMGW-PIB od 2021 r., prowadzi ocenę stanu hydromorfologicznego zgodnie ze standardem obowiązującym w Polsce wg metodyk Hydromorfologiczny Indeks Rzeczny (HIR) oraz Lake Habitat Survey (LHS_PL). Obecnie przebadaliśmy stan hydromorfologiczny w obrębie 778 stacji hydrologicznych rzecznych i 59 stacji jeziornych. Badania prowadzone przez IMGW-PIB mają charakter reperowy i są prowadzone na istniejących stacjach, gdzie wykonujemy ciągłe pomiary stanów i przepływów wody.

Ocena stanu hydromorfologicznego rzek bazuje na publikacji Podręcznik oceny wód płynących w oparciu o Hydromorfologiczny Indeks Rzeczny  (Inspekcja Ochrony Środowiska 2017). W przypadku rzek obszar badań obejmują odcinki o długości 500 m lub 1000 m w zależności od szerokości koryta rzecznego w badanym profilu wodowskazowym. Stacja hydrologiczna zazwyczaj jest zlokalizowana w środku badanego odcinka rzeki. Badaniami objęte są 3 strefy: koryto rzeczne, strefa brzegowa i dolina rzeczna. W ramach prowadzonych badań oceniamy składowe indeksu HIR tj.: różnorodność hydromorfologiczną (WRH) oraz przekształcenia hydromorfologiczne (WPH). Ponadto zebrane informacje podczas badań hydromorfologicznych stanowią dokładny opis stacji hydrologicznej.

Dane dla rzecznych stacji wodowskazowych opisujemy podstawowymi parametrami:

Dzięki powtarzalnym pomiarom dla profili wodowskazowych możemy ocenić czy zachodzące zmiany przepływów i stanów wody związane są z przekształceniami antropogenicznymi czy też wynikają z naturalnych zmian. Na naszych stacjach hydrologicznych dominuje stan poniżej dobrego (52%), co świadczy o dużym wpływie oddziaływań antropogenicznych (np.: regulacja rzek, zmiany użytkowania terenu w strefie brzegowej i doliny rzecznej). Znacznie większe przekształcenia hydromorfologiczne wykazują badania na Odrze i jej dopływach, gdzie stan poniżej dobrego sięga 67 % badanych odcinków w rejonie stacji.

Dokładne zasady wykorzystania metody LHS_PL do oceny stanu hydromorfologicznego jezior opisane zostały w publikacji „Obserwacje hydromorfologiczne jezior” (Główny Inspektorat Ochrony Środowiska 2015 ). Pomiary i obserwacje prowadzi się w 10 przekrojach położonych na linii brzegowej, rozmieszczonych w równych odległościach. W każdym z przekrojów opisuje się warunki w strefach: przybrzeżnej, brzegowej oraz litoralnej. Dodatkowo prowadzi się obserwacje otoczenia jeziora wzdłuż całej linii brzegowej. Na podstawie uzyskanych danych wylicza się, zgodnie ze wskazaną powyżej metodą, wartości dla poszczególnych charakterystyk, a następnie zlicza sumę otrzymanych punktów – indeks Lake Habitat Modification Score (LHMS_PL). Wartość indeksu LHMS_PL nieprzekraczająca 15 punktów świadczy o bardzo dobrym stanie hydromorfologicznym danego jeziora. Wyższe wartości charakteryzują stan opisywany jako „poniżej bardzo dobrego”.

Dane dla jeziornych stacji wodowskazowych opisujemy podstawowymi parametrami:

Raporty z przeprowadzonych badań hydromorfologicznych na rzekach i jeziorach są publikowane na stronie hydro.imgw.pl. Aktualny Raport dostępny jest na dole strony serwisu:

Badania terenowe stanu hydromorfologicznego rzek i jezior są prowadzone przez pracowników Państwowej Służby Hydrologiczno-meteorologicznej (PSHM) z wykorzystaniem aplikacji mobilnej MORFOJER, które trafiają do elektronicznej bazy danych.

Opracowaniem wyników badań stanu hydromorfologicznego na stacjach wodowskazowych rzecznych zajmuje się Zakład Badań Środowiskowych, którym kieruje dr inż. Mariusz Adynkiewicz-Piragas, a na stacjach wodowskazowych jeziornych Pracownia Limnologii pod kierownictwem Krzysztofa Szymańskiego.